15. Hongarije tijdens de Opstand van 23 oktober tot 4 november 1956

15.10 De tiende dag van de revolutie, donderdag 1 november.

Op deze dag wordt vooral duidelijk hoe groot de tegenstelling is tussen de rust die in Budapest en een [onbezet] deel van Hongarije eindelijk [nog] heerst èn de duistere militaire plannen van de Sovjetleiders die in het diepste geheim tegen de regering en het volk van dat land in Moskou zijn gesmeed en die nu in allerijl moeten worden uitgevoerd. Hier en daar, met name in regeringskringen, maar ook bij de bevolking van Hongarije klampt men zich nog vast aan het idee van vrijheid en onafhankelijkheid die nu -na een zware strijd tegen Rusland als bezetter en als grote mogendheid- zijn ontstaan en die ten koste van bijna alles moeten worden gehandhaafd, maar…. het kleine Hongarije zal nooit alleen de laatste sovjettroepen kunnen verjagen en kan nooit met sukses de Sovjet-Unie verslaan.
De geheime plannen van Chroesjtsjov en de zijnen van de nacht van 31 oktober zullen vanaf 1 november ook worden doorgenomen met de leiders van de heersende partijen van Oost-Europa, en met uitzondering van Polen, dat afzijdig wil blijven en genoeg heeft aan de eigen moeilijkheden, blijft hen niet anders over dan het besluit van de Russen tot gewapende interventie in Hongarije voor kennisgeving aan te nemen; en het is dus nauwelijks verrassend dat ze de sovjetkant steun toezeggen. Voor Tsjechoslowakije en Roemenië komt hier nog bij dat de Hongaarse minderheden in deze landen [resp. een ruim een half miljoen en ± twee miljoen Hongaarstalige staatsburgers!] ook al onrustig zijn geworden en zich van de ontwikkelingen in Hongarije goed op de hoogte willen stellen.
In Roemenië, in Cluj [Kolozsvár], Timişoara [Temesvár] en in Tȃrgu Mureş [Marosvásárhely] zijn al grote protestmarsen gehouden en de autoriteiten hebben maatregelen genomen om de veiligheid te bewaken, de grens met Hongarije [nog beter] te bewaken en voor de bewaking van belangrijke objekten, treinstations, vliegvelden, radiostations, universiteitscomplexen, partij- en regeringsgebouwen extra veiligheidstroepen op de been te brengen. Men is in Roemenië ook bang dat de Hongaarse minderheid [studenten b.v.] in verzet komt en gaat demonstreren uit een soort solidariteit met Hongarije en daarom neemt men de nodige strenge voorzorgsmaatregelen.

Ook in Tsjechoslowakije komen dergelijke berichten, o.a. dat de gebeurtenissen in Hongarije een ‘funest psycholo-gisch effect’ hebben en een ‘vijandelijke antisocialistische stemming’ creëerden onder een deel van de troepen die naar de 560 km lange [Slowaakse] grens met Hongarije zijn gestuurd om de bewaking te versterken. ‘Als we niet resoluut optreden zal de zaak in Tsjechoslowakije ineenstorten’, aldus de slotresolutie die de Russen toestemming geeft voor de invasie van Hongarije. [Sebestyén, 282, 283].
Beide landen voelen zich -uiteraard, gezien hun verleden- bij voorbaat al bedreigd door een vrij en demokratisch buurland, waar men bijvoorbeeld weer van alles zou kunnen beweren over 'onderdrukte Hongaarse minderheden', en eventueel zelfs over een irredentis­me, historisch onrecht, enz..... Maar ook in Polen bestaat de vrees dat de onrust in Hongarije zou kunnen overslaan naar dit land, want de vorige dag waren er in heel Polen demonstraties van steun aan de Hongaren gehouden en in Warschau hadden ± 300.000 mensen deelgenomen aan een manifestatie en zelfs in Rusland zelf zijn hier en daar studenten enz. gaan demonstreren nadat ze blijkbaar iets hebben gehoord over de ‘gebeurtenissen’ in Hongarije. [naar Sebestyén, 282]. Kortom: alle inlichtingen die men in het Kremlin in Moskou binnenkrijgt duiden erop dat de toestand in Hongarije labiel is en dat de positie van de Sovjet-Unie in Oost Europa gemakkelijk precair kan worden….
Chroestjsjov stelt ook voor een voorlopige Hongaarse regering te [laten] vormen. Maarschalk Koňev, opperbevel-hebber van de strijdkrachten van het Warschaupakt, krijgt het bevel over de sovjettroepen en min.v. defensie maarschalk Žukov leidt de uitvoering van de operatie, aldus het besluit van 31 oktober tot de opdracht van het CC der partij. Žukov moet binnen drie dagen een militair-strategisch plan tot onderdrukking van de Hongaarse revolutie maken. Al eerder verklaarde hij overigens dat ‘er een beslissing moet komen inz. Hongarije omdat de anti-sovjet-stemming er wijd verbreid is’, maar hij wilde toen nog de troepen uit Budapest weghalen en zo nodig ook uit de rest van Hongarije. Overleg vindt ook plaats met maarschalk Koňev, die immers de leiding van de operatie in Hongarije zal krijgen, en die op de betreffende vraag van Chroesjtsjov antwoordt dat de militaire inval, die hard, efficiënt en genadeloos zal moeten worden uitgevoerd om o.a. het verzet te breken, drie dagen ‘en niet meer’ zal duren. ‘De datum wordt zo gekozen dat de zaak geklaard zal zijn voordat Moskou op 7 november de 39-ste verjaardag van de Russische Revolutie zal vieren’. [Sebestyén, 284].…..Ook de militair Žukov is het dan intussen volledig eens met een militair optreden tegen de Hongaren. Kort hierna vliegt Koňev naar de militaire basis bij Szolnok en zal van  hier de operatie die het verzet van ‘de rebellen’ moet breken leiden….
In Moskou vindt er dan ook overleg van Chroesjtsjov met de afgezette Hongaarse stalinisten Rákosi, Gerő en Hegedűs plaats, en zij zijn alle drie voor Münnich als premier. Toch is dat nog onzeker, want ook Kádár is een goede kandidaat en dan zal Münnich wellicht defensie en binnenlandse zaken krijgen, en “als Nagy het ermee eens is kunnen we hem ook vice-premier maken”, aldus Chroesjtsjov…….
Op deze ochtend komt ook Mikojan terug in Moskou en dan is het besluit om in Hongarije in te grijpen al gevallen, maar Mikojan is hevig ontsteld en komt met tegenargumenten. ‘Met het gebruik van geweld bereiken we nu helemaal niets’, zegt hij en hij waarschuwt jongere collega´s in het Politburo [Der Spiegel, 14 okt. 1996], maar het mag niet baten. Hij staat bovendien alleen!…….. Zelfs Suslov, die samen met hem steeds in Budapest was, is het helemaal niet met hem eens en laat nu merken een grondige hekel aan Nagy te hebben: ”Hij heeft de opstand niet georganiseerd maar is gebruikt door de opstandelingen”, aldus de hardliner Suslov. [naar Sebestyén, 302]. : 
In Budapest vindt intussen ook koortsachtige aktiviteit plaats want premier Nagy, die van nu af zelf ook buitenlandse zaken leidt, laat om ± 09.00 uur Sovjetambassadeur Andropov in het parlementsgebouw in Budapest weten dat "als de versterking van Sovjettroepen in Hongarije verder gaat, Hongarije zich uit het Pakt van Warschau zal terugtrekken". Maar Andropov houdt nog steeds een slag om de arm, en zegt dat de terugtrekking van de Russen al aan de gang is, en hij is "bezig met onderhandelingen". Hij kan Nagy echter nu geen antwoord geven want hij heeft ‘geen voldoende informatie vanuit Moskou’......
Maar de Hongaarse regering heeft allang informatie [o.a. van spoorwegarbeiders en talloze anderen] over een nieuwe, massale opmars der sovjettroepen en de komst van enkele duizenden tanks in het land. Nagy en zijn regering besluiten dan ook tot het in staat van verdediging brengen van Budapest en de protesten tegen de inmenging van de Hongaarse regering wil men met Andropov bespreken en ook aan de UNO doorgeven.
Het kabinet hoort ook de berichten over de militaire toestand van min.v. defensie Maléter, stafchef István Kovács, en de bevelhebber der Nationale Garde en de strijdkrachten, gen. Béla Király. Volgens hen hebben de sovjets zich praktisch uit Budapest teruggetrokken, maar zijn ze aan de oostgrens, vanuit de Sovjet-Unie [de Ukraïne] en vanuit Roemenië, in opmars! Troepenbewegingen zijn er ook in de omgeving van Budapest, maar de huichelachtige Andropov geeft geen enkel concreet antwoord op vragen hierover en toch leert nadere informatie dat vanuit het oosten steeds meer troepen richting Budapest komen.
Met Losonczy, Donáth, z’n schoonzoon Jánosi en Tildy heeft Nagy nauw contact en zij zijn z’n beste vrienden en adviseurs. Áls alle meldingen over een nieuwe Russische inval op waarheid berusten zal Nagy het land uit het Pakt van Warschau terugtrekken en Hongarije neutraal verklaren…. Dat lijkt een wanhoopsdaad, maar ‘hij hoopt nog steeds dat de Russen zouden inbinden als hij kan aantonen dat het rustig is in Budapest, als de stakingen zullen worden afgelast en als Hongarije zal garanderen dat het een bevriend socialistisch buurland zal blijven’. [Sebestyén, 298, 299]. Deze morgen verwijst zelfs Kádár tegenover Andropov al naar een op handen zijnd militair ingrijpen der USSR, en hij bijt de Sovjetambassadeur toe: "Ik zal de straat opgaan en met mijn blote handen uw tanks bestrijden" .... en tegen Ferenc Donáth zegt hij: "Als het misgaat gaan we er allemaal aan"………
Wanneer Nagy later op de dag over de te nemen stappen overlegt met andere communisten, o.a. met Kádár, laat deze ook geen enkel protest horen. Intussen zijn bij allerlei bruggen en bij het parlementsgebouw, waar ook de regering zetelt, Hongaarse troepen gearriveerd ter verdediging, maar Nagy voelt zich vrijwel verraden: hij deed tot dusver alles met instemming of na overleg met Suslov en Mikojan maar beseft dat er nu steeds meer Russen het land binnenstromen en hij zoekt tevergeefs contact met Moskou.

Hier, bij het gebouw van de radio, vielen de eerste schoten!

Op deze eerste november overlijdt ook Imre Mező aan z’n zware verwondingen en Kádár barst dan tegen Andropov uit en kondigt een ‘geheel nieuwe’ [communistische] MSzMP aan; hij prijst de glorierijke revolutie en geeft voor het eerst een interview aan een westerse journalist, Bruno Tedeschi van Il Giornale d‘Italia, die hem vraagt: ”Welk type communisme vertegenwoordigt u?” en Kádár antwoordt: “Een nieuw type dat niets te maken heeft met dat van Rákosi, Gerő of Hegedűs;  Niet het Joegoslavische of Poolse type maar Hongaars, met het marxisme-leninisme naar de bijzondere behoeften van ons land, z’n moeilijkheden en problemen. Een Hongaars nationaal communisme dus, dat voortkomt uit onze revolutie”, en op de vraag van Tedeschi of dat demokratie betekent zegt Kádár: “Er zal oppositie zijn maar geen diktatuur. De Hongaarse nationale belangen zijn nummer één en eventueel westerse hulp is welkom”. De radiorede van Kádár die die avond wordt uitgezonden komt in feite op hetzelfde neer. Zie hieronder. [Shawcross, 82, 83].
Ook heeft Tedeschi een gesprek met de pas vrijgelaten kardinaal Mindszenty, die hem slechts zegt dat hij ‘de komende dagen zal gebruiken om uit te vinden waar de wereld mee bezig is geweest in de tijd dat ik weg was’. Hij ontvangt dan ook de voorzichtige politicus Tildy en de militaire leider Maléter en beiden dringen erop dat de kardinaal [als hoofd van de r.k. kerk] de regering van Nagy openlijk steunt, maar deze zegt dat hij zal afwachten en op 3 november zijn radiotoespraak zal houden. Mindszenty blijft dus voorzichtig en laat zich over de politiek niet uit, maar intussen heeft de direkteur van de [Amerikaanse] CIA, Alan Dulles, al tegenover president Eisenhower laten merken dat hij in het hoofd der zes miljoen katholieken in Hongarije wel iemand ziet die de krachten in dat land kan bundelen: József kardinaal Mindszenty, en toen de kardinaal vrijkwam, moedigde Radio Free Europe ‘de Hongaarse jeugd aan Mindszenty te accepteren als leider van de opstand’ en riep hen op ’met al hun kracht te vechten in de straten om de kerk te verdedigen’. [Sebestyén, 306].
Dat er weinig of niets meer in Budapest te vechten valt en dat der kardinaal zelf zich niet met de politiek wenst in te laten is blijkbaar in de Verenigde Staten en bij RFE totaal niet doorgedrongen en is al erg genoeg, maar veel belangrijker en erger is natuurlijk dat er van de kant van het westen ook verder geen enkele steun is te verwachten!!
Er heerst namelijk nu in Budapest een beklemmende atmosfeer vóór de onvermijdelijke catastrofe, en ‘de meeste Hongaren hielden zichzelf nog steeds voor de gek met de valse hoop dat de turbulente tijden van machinegeweervuur weldra een zaak van het verleden zouden zijn’…..
‘Begin november gaat de situatie schijnbaar over in een kwalitatief nieuwe fase van stabilisatie en overal verschenen in de laatste week van oktober nog arbeidersraden; in totaal waren er 2.100 met 28.000 leden en ze hielden samen een conferentie op 1 november ’s avonds; ze besluiten om maandag 5 november het werk te hervatten. In de morgen van deze eerste november heeft ook premier Nagy overleg met de arbeidersraden en onderhandelt over een werkhervatting, en ’s middags is er o.a. overleg met de vakbond van Bouwvakarbeiders. [o.a. Lendvai, 127].
De naar Joegoslavisch voorbeeld gevormde Arbeidersraden gelden als een soort ideaal van ‘direkte demokratie’, en intussen hebben de vakbonden hun oude leiding afgezet en ze heten nu “Nationale Raad van Vrije Vakbonden”. Opvallend is ook dat niemand nu nog marxistisch-leninistische termen gebruikt, en het Hongaarse volk is blijkbaar totaal niet beïnvloed door de ideologie of de communistische denkwijze. Ook is er geen sprake van terugkeer naar het typische kapitalistische stelsel want de fabrieken en mijnen komen juist aan de arbeiders! Men wil op gelijke basis betrekkingen met de Sovjet-Unie, en bijvoorbeeld óók [eindelijk] inzage in het bezit van de eigen uranium-mijnen, zoals dat trouwens ook al in de eisen van 23 oktober stond! Opvallend is ook dat er in deze spannende dagen geen enkel geluid klinkt van ultrarechtse Horthy-,  reaktionaire of royalistische aanhangers. [Váli, 330 - 335].
Intussen verlaten de laatste Sovjettroepen Budapest, maar er blijven steeds meer verontrustende berichten komen over massale troepenbewegin­gen van het Sovjetleger van oost naar west! Eigenlijk wordt Hongarije nu al bezet, en Budapest omsingeld en men komt met het verhaal dat deze troepen ‘nodig zijn om gewonde soldaten en gezinnen van Sovjetsoldaten te evacueren’. Voor de Hongaarse premier is alleen Andropov te spreken, en deze laat weten: "De invasie van troepen is slechts bedoeld om het vertrek van de Sovjets in Hongarije zelf te vergemakkelijken".....”het gaat om routinezaken” en “het gaat slechts om een ordelijke terugtrekking”, en ”we doen het om incidenten te voorkómen” en dergelijke maar Nagy heeft op concrete vragen hierover dus steeds ontwijkende antwoorden gekregen. [o.a. naar Sebestyén, 301].
Andropov deelt zelfs ’s middags om 17.00 uur op een kabinetszitting die hij mag bijwonen mee dat hij ‘eindelijk een officieel antwoord heeft gekregen uit Moskou’…. De USSR staat pal achter de Verklaring van 30 oktober en wil met Hongarije onderhandelen over een volledig akkoord en de sovjets stellen voor twee gemeenschappelijke commissies in te stellen, de éne om de politieke konsekwenties van de Hongaarse neutraliteit te regelen en de andere om de terugtrekking van de Sovjettroepen af te handelen……. [naar Sebestyén, 307]. Toch vertrouwt niemand van de ministers de ambassadeur en de sovjets, maar wel verklaren ze allemaal Nagy te steunen. Omdat men in Budapest intussen allerlei betrouwbare informatie heeft dat de Sovjettroepen zich helemaal níet uit het land terugtrekken, maar integendeel versterkingen blijven aanvoeren, kondigt de premier om 17.00 uur tegenover Andropov een radiorede aan, die om 19.15 uur begint.

Hierin deelt de premier met veel meer emotie en in veel meer hoogdravende termen dan hij gewoon was [Sebestyén, 311], mee: "Volk van Hongarije! De regering, diep doordrongen van haar verantwoordelijkheid tegenover het Hongaarse volk en zijn geschiedenis en uitdrukking gevend aan de onverdeelde wens van de Hongaarse miljoenen, kondigt de neutraliteit af van de Hongaarse Volksrepubliek. Op basis van de onafhankelijkheid en gelijkberechtiging, en in overeenstemming met het Handvest der Verenigde Naties, wenst het Hongaarse volk met de buurlanden en met de Sovjet-Unie en met alle andere volken, in waarachtige vriendschap te leven. Het volk wenst de verworvenheden van zijn nationale revolutie te consolideren en verder uit te werken, zonder zich bij een van de machtsblokken aan te sluiten. De eeuwenoude droom van het Hongaarse volk is daarmee vervuld.
Dankzij de revolutionaire strijd van de Hongaarse helden in heden en verleden heeft de zaak van de vrijheid en onafhankelijkheid eindelijk gezegevierd. De heldhaftige strijd heeft het mogelijk gemaakt in de internationale betrekkingen van ons volk ons fundamentele nationale belang te verwezenlijken: neutraliteit. Wij roepen onze buurlanden, dichtbij en veraf, op het onwrikbare besluit van ons volk te respekteren. Ons volk is vandaag als wellicht nooit eerder in haar geschiedenis, één in dit besluit". [o.a. Sebestyén, 311].
‘De blijkbare versoepeling en het proces van politieke consolidatie in het land zijn het direkte gevolg van die gewichtige beslissingen over de buitenlandse politiek, die Nagy om 19.15 uur aankondigt, maar deze radiorede  illustreert wel “the inherent and irresolvable contradiction of the Hungarian Revolution’s triumph and tragedy”. [naar Lendvai]. De beide dramatische stappen van Nagy worden in het land echter wel met enthousiasme begroet!  ……[Váli, 368]. Intussen trekken westerse journalisten zich echter terug uit Budapest, want de toestand lijkt hier elke dag normaler te worden, en dé crisis spitst zich nu immers veel meer toe in het Midden Oosten.
Hongarije staat er dus alleen voor en de enige manier om de hierboven genoemde contradictie nu te overwinnen was: handelen, en er waren twee mogelijkheden: capitulatie of ‘de vlucht voorwaarts’ en Nagy koos de laatste: het kabinet besloot met algemene stemmen, incl. die van János Kádár, om het Warschaupakt op te zeggen en Hongarije’s neutraliteit af te kondigen, en de vier Grote Mogendheden te verzoeken dit te garanderen. [naar Lendvai, 135]. De secr.-generaal der UNO wordt verzocht om ‘de kwestie Hongarije’ op de agenda te zetten. Voor de boodschap van Imre Nagy aan de Verenigde Naties met dit verzoek heeft men in New York overigens geen aandacht.………
Wel van belang is dat de stappen van Nagy, van de Hongaarse regering, een antwoord zijn op de maatregelen van de Russen om n.l. hun troepen in Hongarije fors te versterken: níet Nagy of het kleine Hongarije provoceerde maar het Kremlin, de machtige en grote Sovjet-Unie zélf.… [Lendvai, 136].
Al vóór de radiorede van Nagy waren Kádár en Münnich verdwenen, maar de vlucht van min.v.staat Kádár, voorz. der MSzMP, was een avontuur met een dubieus resultaat. ‘Op deze dag wordt de agenda voor de toekomst van Hongarije bepaald en het is eigenlijk een dubbele stap in het duister: voor Nagy door z’n compromisloze keuze voor de natie en tegen ‘het vaderland van het proletariaat’, en voor Kádár die overliep naar de andere kant en naar het merkteken van Kaïn voor de hele wereld. On this day the seal was set on the personal destinies of these two men and of the country. [Lendvai, 137].
Tegelijk neemt de Hongaarse regering het aanbod van de Sovjet-Unie aan voor onderhandelingen en ze benoemt een commissie hiervoor en vraagt de Sovjet-Unie zo spoedig mogelijk plaats en tijd voor het overleg vast te stellen. Maar intussen komen er steeds nieuwe betrouwbare berichten over sovjetopmars terwijl Andropov het allemaal voor kennisgeving aanneemt en ‘zo spoedig mogelijk antwoord van de Sovjetregering’ belooft.
Intussen heeft al in de ochtend van 1 november ook János Kádár een belangrijke rede gehouden, die ‘s avonds om 21.40 uur via de radio wordt uitgezonden, toen hij al op weg was naar Moskou om de andere kant te kiezen! Hij waarschuwt vooral tegen de gevaren van een contrarevolutie en een interventie van buiten het land. Hij meent dat de revolutie nu op een tweesprong verkeert en noemt de gevaren van binnenuit en van buitenaf, maar hij legt de nadruk op de bevrijding van het stalinistische juk “door de glorierijke opstand waardoor ons volk het regime van Rákosi van zich heeft afgeschud. Ze hebben de vrijheid voor het volk bereikt en de onafhankelijkheid van het land, en zonder dat kan er geen socialisme zijn…We kunnen zonder meer zeggen dat degenen die deze opstand hebben voorbereid, uit onze rijen kwamen. De Hongaarse communistische schrijvers, journalisten, studenten, de jeugd van de Petöfi club, duizenden en duizenden arbeiders en boeren en veteranen die op valse beschuldiging gevangen waren gezet, vochten in de voorste rijen tegen het despotisme en het politieke vandalisme van Rákosi.

We zijn er trots op dat jullie, boeren, arbeiders en intellektuelen, in de gewapende opstand jullie plaats dapper hebben weten te handhaven. Jullie waren doordrongen van het ware patriottisme en van de trouw aan het socialisme”, en hij eindigt -nadat hij nog eens heeft getuigd van z’n trouw aan het marxisme-leninisme en het wetenschappelijke socialisme dat nu in overeenstemming met de Hongaarse tradities zal worden toegepast- met: ”Ons volk heeft met haar bloed haar intentie bewezen om onwrikbaar de pogingen van de regering tot volledige terugtrekking van de sovjettroepen te steunen. Wij willen niet langer afhankelijk zijn; we willen niet dat ons land een slagveld wordt”, aldus de Hongaarse communistische partijleider. [Váli, Lendvai, 131, 132].
De nieuwe communistische partij zal voorgoed breken met alle misdaden van het verleden en [Shawcross, 85] de eer en onafhankelijkheid van ons land tegen wie dan ook verdedigen… de partij rekent op de steun van elke eerzame werker. We rekenen op de steun van iedereen die vroeger werd afgeschrikt om het socialisme te dienen door de antinationale politiek en de criminele daden van Rákosi en zijn volgelingen”. Kádár waarschuwt overigens al voor zowel een bedreiging door reaktionairen en contrarevolutionairen, als ook voor buitenlandse interventie [van de kant van de Sovjet-Unie!]. "Wij willen de tirannie van Rákosi niet hierdoor [contrarevolutie en reaktie] laten vervangen.. we willen niet terug naar de slavernij van het oude regime van de feodale Heren... Fabrieken en mijnen blijven in handen van de werkende klasse. Deze dreigende woorden van de Hongaarse communistische partijleider krijgen weldra echter een nog veel meer dreigend en luguber vervolg......
Zoals hierboven vermeld is Kádár dan al niet meer in het parlementsgebouw in Budapest, maar, samen met Münnich, op weg naar Moskou, want na het besluit van het kabinet om o.a. uit het Warschaupakt te treden krijgt Münnich een telefoontje van Andropov, die hem en Kádár wil spreken en beiden gaan vervolgens in een dienstauto naar de Sovjetambassade. Eenmaal binnen verdwijnen ze spoorloos…. [Lendvai, 140].
Eerst hebben beiden hier, laat op de avond nog een -zeer geheim- gesprek met Andropov over de vorming van een ‘nieuw revolutionair centrum’ en daarover wordt men het wel eens. Ze worden later vanuit de ambassade naar Moskou overgebracht en lopen dus over naar de sovjets. Toch blijft het gedrag van m.n. Kádár altijd een mysterie: er zijn b.v. altijd geruchten geweest dat hij door de sovjets is ontvoerd en tégen zijn wil naar Moskou is overgebracht en ook is bekend dat zijn vrouw, toen ze hoorde dat haar man ‘verdwenen’ was begon te huilen en ervan overtuigd was dat hij ontvoerd was!
Het lijkt er ook veel op dat de ervaren en ‘doorgewinterde’, cynische en ambitieuze, bijna 70-jarige, Münnich, die de situatie in Moskou en de Russische leiders goed kent en voor wie simpelweg vaststaat dat de Sovjet-Unie de Hongaarse rebellie zal verpletteren, Kádár heeft overgehaald en heeft geprobeerd te overtuigen dat ze samen naar de Russen moesten overlopen, en één van zijn meest klemmende argumenten hiervoor is de gruwelijke moord op Kádárs beste vriend Imre Mező. Kádár schijnt eerst ook geweifeld te hebben naar de Sovjetambassade te gaan en zelfs gaan er geruchten dat Münnich de nog altijd aarzelende Kádár, nadat ze van de auto zouden overstappen in een zwarte Russische limousine, bijna in deze wagen heeft geduwd. Op de ambassade legt de al even cynische maar bijna altijd glimlachende Andropov uit hoe de situatie is en wat er zal gaan gebeuren; de sovjetlegers staan klaar om Hongarije aan te vallen en niets zal hen tegenhouden. ‘Het spel van Nagy is uit’en ‘het is met hem gedaan’ en Kádár heeft weinig keus! Als hij weigert met de Russen samen te werken, wacht hem hetzelfde lot als Nagy. Vervolgens stemt Kádár toe naar Moskou te gaan om met de heersers in het Kremlin te praten.

Een foto die de hele westerse wereld over ging

Tegen middernacht worden Kádár, Münnich en een andere overloper, de vml. minister van defensie István Bata, naar de militaire luchtmachtbasis Tököl gereden en opgevangen door Malaščenko, de pl.verv. commandant van de sovjettroepen in Hongarije. Ongeveer twee uren later komt hier ook het hoofd van de KGB, Ivan Konjev, en samen met hem vliegen de Hongaren naar Moskou in een Russisch transportvliegtuig. [Sebestyén, 312 - 314].
Kádár noch Münnich is ooit op de zaak teruggekomen en ooggetuigen e.d. zijn nauwelijks of niet bekend!
Deze dag vond er eerder ook overleg plaats tussen Chroesjtsjov, Molotov en Malenkov met de Poolse leiding in Brest Litovsk, en Polen is de lastigste gesprekspartner voor de Russen: Gomułka sympathiseerde immers met de Hongaren en het Poolse volk steunde de Hongaarse revolutie van ganser harte. Gomułka had Nagy aangemoedigd zich onafhankelijker van Moskou te maken, maar hem ook herhaaldelijk in vertrouwen gewaarschuwd niet ‘te ver’ te gaan en zo de kous op de kop te krijgen van de sovjets… Intussen denkt hij echter ook wel dat Nagy al zijn waarschuwingen in de wind heeft geslagen dus een slecht politicus, iemand zonder inzicht, is…[naar Sebestyén, 300]. Gomułka wil echter tenslotte de Sovjet-Unie niet in de wielen rijden en legt zich, ondanks z’n eerdere bezwaren, neer bij de militaire inval der Sovjet-Unie in Hongarije…..
Op 2 november is Chroesjtsjov in Boekarest en overlegt hier met de Roemeense, Tsjechoslowaakse en Bulgaarse leiders, want “de Hongaarse regering is”, aldus de Sovjetpers, “nu in handen van volksvijanden, er is sprake van een chaos, en het is noodzakelijk om revolutionaire waakzaamheid te tonen...”. Maar het besluit om in Hongarije militair in te grijpen is dan al in het Kremlin genomen! De genoemde landen zijn het dus volledig eens met Chroesjtsjov en steunen de militaire inval in het [buur-] land.
Intussen zijn Chroesjtsjov, Malenkov en Molotov na dit overleg op 2 november in het diepste geheim uit Moskou vertrokken naar Brioni in Joegoslavië, waar men de volgende dag en nacht Tito spreekt…...
De "Pravda" en andere Russische bladen spreken intussen over gevaarlijke contrarevolutionaire krachten, die met hulp van Horthy-elementen in Hongarije ondermijnende aktiviteiten plegen. Nagy is medeplichtig aan deze reaktionaire machten, want hij laat ze begaan. Men neemt het uittreden uit het Warschaupakt zeer hoog op, en bovendien ‘wijkt Nagy met zijn politieke lijn volledig af van de rest van het Sovjetblok’. Hij en zijn land vormen nu een levensgroot gevaar voor alle satellietlanden, zo vindt men!

Nu blijkt immers ook dat de Amerikanen niets doen t.b.v. Israël, Groot-Brittannië en Frankrijk en bovendien zijn de Verenigde Staten ook nog volop in de campagne voor de presidentsverkiezingen, met andere woorden: een 3e wereldoorlog is toch ondenkbaar?! Chroesjtsjov zal tegen de Joegoslaven en anderen zegen dat de sovjets hun troepen uit Hongarije terugtrekken “zodra de orde is hersteld”, en dat het communisme in dat land werd bedreigd door fascisten, Horthy-aanhangers, Pijlkruisers en de Witte terreur, en dat duizenden communisten al zijn vermoord, maar óók Mikojan en Suslov hadden hun persoonlijke ervaringen want ook zij zijn ervan overtuigd geraakt dat de positie van echte, trouwe communisten zéér moeilijk is en hopeloos als er vrije verkiezingen komen. Ook dreigt de neutraliteit en buiten Budapest is het gezag der regering minimaal…..“binnen dagen of weken zijn zelfs de overblijfselen van het vroegere communistische bestuur weggevaagd en zal het land op uitgesproken anticommunistische en antisovjet basis weer geconsolideerd zijn”.
Over Nagy is men in Moskou ook niet positief: ”Nagy is naïef, hij is van goede wil maar onbekwaam om de invloed van z’n adviseurs, communistische revisionisten van de slechtste soort en niet-communisten tegen te gaan”. Alles wijst er dus voor Chroesjtsjov en de zijnen op dat er drakonische en snelle maatregelen nodig zijn: onrust dreigt er ook in b.v. buurlanden onder Hongaren, en Polen kan verder afglijden, de DDR is ook onzeker, en het Joegoslavische voorbeeld kan zeer aanstekelijk werken. [Váli, 361, 362].
Die drakonische en snelle maatregelen houden o.a. in dat de sovjettroepen in Hongarije, die binnen zeer korte tijd op een enorme manier vanuit Roemenië en de Ukraïne zijn versterkt, alle strategische punten buiten Budapest bezetten, de grens met Oostenrijk bezetten en bewaken, terwijl Moskou zich intussen tot het laatste toe in volledig stilzwijgen hult, maar zich blijkbaar voorbereidt op de dodelijke slag om Budapest…… [Váli, 366 - 368].
De officiële versie van de zeer verrassende ‘ontvoering’ van Kádár en Münnich, zoals die korte tijd hierna wordt verkondigd luidt dat beide Hongaren [en enkele anderen] “al eerder hadden besloten om de regering van Nagy te verlaten en een oplossing wilden zoeken die een eind zou maken aan het onheilspellende en tragische proces en de naderende catastrofe”, maar in werkelijkheid had Kádár geen plannen om Budapest te verlaten: hij droeg alleen een colbert toen hij het parlement verliet en geen overjas en z’n vrouw Mária wist n.b. nergens van!…..
“At any rate …on  that morning  Kádár was not received  in Moscow as the party chief of a fraternal country” en Hongaarse historici zijn nauwelijks ver mis in hun opvatting dat hij naar Moskou werd meegenomen als een potentiële of bijna- gevangene, zo niet door middel van fysieke kracht dan ten minste onder sterke politieke druk.…. Als Kádár die nacht inderdaad is ontvoerd zal hij zich er volledig van bewust zijn geweest dat hij totaal in handen van de sovjetleiders was, en….. dat hij bij weigering b.v. Nagy bij een proces zou moeten verdedigen of eenvoudig voor lange tijd zou verdwijnen in de Lubjanka-gevangenis [van de KGB] of in Siberië. [Lendvai, 142]…. .
‘De verdwijning van minister Münnich was niet minder verbazingwekkend, want tijdens de radiotoespraak van Kádár had Münnich zich tegenover een westerse journalist uitgelaten over de regeringsplannen voor de toekomst, daarbij herhalend dat de Russen het nimmer zouden wagen om Budapest aan te vallen, omdat ze bang waren daardoor voor de hele wereld hun prestige te verliezen. Dit interview werd echter op een merkwaardige manier abrupt afgebroken. De telefoon ging en toen Münnich antwoordde hoorde de journalist hem vlug overschakelen van Hongaars op Russisch; hij zei tegen de man aan de andere kant van de lijn [n.l. van de Sovjet-ambassade!] dat hij en Kádár over een half uur op de afgesproken plaats zouden zijn………. [Barber, 143].
Op de sovjetvliegbasis Tököl zegt Andropov hen dat de leiders in het Kremlin hen in het diepste geheim zo snel mogelijk willen spreken over de situatie in Hongarije, en beiden, Kádár en Münnich worden op het vliegtuig gezet dat een tussenlanding maakt in Užhorod [Ungvár] in de Karpaten-Ukraïne, en dan verder gaat naar Moskou.
Intussen is de rust in Hongarije [in Budapest] nu vrijwel hersteld; het openbare leven komt weer op gang, winkels en sommige bedrijven gaan weer open en het openbaar vervoer herstelt zich. De vele vrij gekozen revolutionaire en arbeidersraden zijn ook erkend en oefenen werkelijk zeggenschap uit in de bedrijven, als een vorm van direkte demokratie, evenals de vele comité’s in wijken, gemeenten, openbare nutsbedrijven, etc. etc. Vele resoluties zijn op de vergaderingen van deze comité’s en raden aangenomen, maar ook díe komen neer op de eis tot vertrek van de Russische troepen en zijn gericht tegen de ÁVH. Bovendien wensen de arbeiders de fabrieken en andere bedrijven vaak in eigen hand te houden en spreken zich b.v. uit tegen ‘het herstel van het kapitalisme’ maar tegelijk óók tegen het herstel van het stalinisme van Rákosi…..
Hier en daar is men zelfs al begonnen puin te ruimen. Allerheiligen en vervolgens Allerzielen op 1 en 2 november worden weer alom met kaarsen -ter herinnering aan de vele slachtoffers van de Opstand- in de raamkozijnen en ook op straat op de plekken waar doden voorlopig nog liggen begraven, gevierd. De 'vrijheidsstrij­ders' worden formeel samengevoegd tot een "Nationale Garde", naast leger en politie en de minister van onderwijs schaft het verplichte Russische taalonderwijs af, en voert godsdienstonderwijs, op verzoek van de ouders, in.

Vanaf 2 november verschijnt de krant "Népszabadság" [Volksvrijheid] onder redaktie van Sándor Haraszti als opvolgster van "Szabad Nép" en als partijblad der nieuwe MSzMP. Deze nieuwe partij wil een eigen, onafhankelijke Hongaarse weg naar het socialisme en de demokratie volgen, en ze wil ook dat de Russische troepen het land verlaten...., zoals  de nieuwe leider, János Kádár de vorige avond al zei: “In een glorieuze opstand heeft ons volk het Rákosi-regime van zich afgeschud en heeft de vrijheid voor het volk en onafhankelijkheid van het land bereikt en… zonder die beide kan het socialisme niet bestaan! Kádár lijkt bovendien trots op de revolutie want “we kunnen wel zeggen dat de ideologische en organisatorische leiders die de opstand voorbereidden uit onze rangen [de communisten!] zijn gerekruteerd”.
Wel is hij bang voor een reaktie, de ‘terugval in slavernij van de oude wereld der landadel en daarmee in buitenlandse slavernij’ maar hij keurt ”het recht van verenigingen en organisatie, persoonlijke vrijheid en veiligheid, heerschappij van het recht, persvrijheid en menselijkheid” goed. Toch vreest ook wel een buitenlandse interventie [vanuit het westen?], en zegt dat de nieuwe partij voor eens en voor altijd zal breken met de misdaden van het verleden. “De nieuwe partij wil de verworvenheden van de Hongaarse republiek [n.b.!] verdedigen”. Opmerkelijk is dat hij het woord ‘volksrepubliek’ niet eens meer in de mond neemt!….
De MSzMP wenst géén arbeidersklasse meer aan de leiding, géén diktatuur van het proletariaat en géén typische communistische leuzen en frases! Men zoekt met andere woorden wanhopig z’n weg en kiest voor een soort common sense, de ratio, en enige sympathie van de massa. [Váli, 203, 204]. Toch lijkt dit nu ineens allemaal voorbij en de rol van Kádár blijft raadselachtig!
Zag hij de hopeloze positie van z’n partij in het nieuwe Hongarije al in? Gaf de aanval op het partijbureau, het laatste bastion, en de dood van z'n vriend Mező op 1 november de doorslag? Zag hij in dat Nagy Hongarije radikaal in rechtse, burgerlijke zin, zou veranderen? Vreesde hij toch "een Witte Terreur"? Zag hij in hoe hopeloos het kleine Hongarije tegenover de gigantische supermacht Sovjet-Unie stond?
Er lijkt van grote spanningen in Hongarije alleen nog iets merkbaar in verband met de troepenbewe­gingen der Sovjets! Ook is de grens met Oostenrijk nu voor een groot deel afgesloten door Russische soldaten! ‘Komen de Russen nou terug naar Budapest of niet? Blijven de Russen nou in Hongarije of niet? Dat zijn de vragen die iedereen in Budapest stelt…’, aldus Lajos Lederer van de Buitenlandse Nieuwsdienst van de Observer uit Londen op deze eerste november 1956. Maar toch is daar ook op dezelfde dag de bemoedigende stem van de alom geprezen kol. Pál Maléter voor Szabad Kossuth Rádió te horen die o.a. zegt ”we hebben samen gevochten en we zullen de strijd niet beëindigen zolang er nog één gewapende buitenlander in Hongarije is”.[Gadney, 130].
Premier Nagy is echter na zoveel vermoeiende dagen en nachten op een veldbed in het parlement om omstreeks 12 uur ’s nachts naar zijn eigen villa in de Orsó utca in de heuvels van het rustige Buda gegaan en hoopt daar eindelijk na een week ‘even te proeven aan het normale leven’ en van een stevige nachtrust te genieten en hij zei tegen medewerkers dat hij wel pessimistisch was maar dat hij toch niet zonder hoop was dat de sovjets ertoe konden worden bewogen nogmaals terug te komen op hun besluit…... De brede boulevards waren verlaten, maar de straten die in donker gehuld hadden moeten zijn vertoonden een griezelige gloed van ontelbare kleine flikkerende vlammetjes: het was enkele minuten voor vrijdag, 2 november, Allerzielen, de dag van de dodenherdenking. Achter ieder venster van de straten brandde een kaars want Budapest maakte zich op zijn gevallen martelaren, van wie in de afgelopen dagen de rij zo lang was geworden, te eren. Die nacht sliep Nagy de diepe slaap van een volkomen uitgeput man. Opgefrist werd hij wakker, klaar de strijd aan te binden met welk probleem dan ook- behalve met het schokkende, ongeloofwaardige bericht dat hem die ochtend begroette: János Kádár was gedurende die nacht in het geheim verdwenen. [naar Barber, 141, Gadney, 134, Sebestyén, 311].

Óók zo'n overbekende foto!

Voor de westelijke mogendheden en voor de Verenigde Naties speelt de zaak Hongarije overigens, zoals eerder vermeld, geen of nauwelijks een rol want men is geheel op het Midden Oosten, op Egypte en de militaire akties van Engelsen, Fransen en Israëli in dat land geconcentreerd. Bovendien zijn de boodschappen van de Hongaarse premier aan de UNO nogal verwarrend, vindt men, en o.a. het secretariaat der Verenigde Naties ziet de betekenis ervan over het hoofd. Het bericht wordt niet eens aan de gedelegeerden doorgegeven, en ‘ruim 24 uur nadien was de tweede secr.-generaal er nog steeds niet van op de hoogte en verzekerde de Veiligheidsraad dat hij geen enkel bericht van deze aard had ontvangen’. [Barber, 140].